Dosha dengesizliği nasıl anlaşılır? ve… mevsiminde üç güzel yemek tarifi

Bir danışanım Dosha’sının nasıl dengeden çıktığını anlayabileceğini sordu. Karşılaştığım en iyi sorulardan biriydi- kendisine buradan öncelikle teşekkür etmek, ardından yazının gecikmesi dolayısı ile özür dilemek istiyorum. 

Üç Dosha (Vata- Pitta- Kapha) fizyolojik fonksiyonlarından dolayı anatomi ve fizyolojinin bir parçası olduğu gibi hastalıkların nedenini, kaynağını anlamak için patolojik olarak devreye girer ve zamanın akışında (gündelik döngü/ mevsim) da kendisini gösterir. 

Burada belirttiğim her şey Ayurvedik tıbbın hastalık tanısında yer alır: beden; çevre faktörleri, alışkanlıklar, tüketilen şeyler ile sürekli hareket halindedir. Ayurvedik tıp tüm bunları göz önüne alarak kişiye yaklaşır, dolayısı ile herkese verilen tedavi hastalık aynı olsa bile farklı olabilir. Dosha fonksiyonlarını bilmek önemli: 

Vata Dosha’yı 20 Guna’da şöyle anlatırız:  kuru, hafif, soğuk, sert, ince, hareket hali. Yani vata koordinasyonu (diğer 2 doshanın koordinasyonu dahil) tüm sinir sistemini, bedende hareket eden her şeyi yönetir. 

Pitta Dosha ise 20 Guna’da: hafif yağlı, delici, sıcak, hafif, kokulu, yaygan/ akıcı, sıvı gibi olarak tanımlar. Pitta dönüştürür dolayısı ile bedende ki tüm kimyasal ve metabolic fonksiyonlardan, sindirimden ve genel olarak dönüştürmekten sorumludur. 

Kapha, 20 Guna’da: yağlı, serince, ağır, yavaş, yumuşak, static ve kaygandır. Kapha Dosha bedende ki yapılanma, istikrar ve dokularda ki yumuşaklık ve yağlanmadan sorumludur. 

Her Dosha’nın bir ‘evi’ vardır. Buna mulasthāna diyoruz. Dosha dengesizlikleri ilk buralarda gözükmeye başlar. Vata’nın evi bağırsaklar, Pitta’nın evi ince bağırsaklar ve Kapha’nın evi ise midedir. 

Bir de bu üç Dosha’nın evleri ile beş elementin evleri aynı yerde değildir! Şimdi burada ona girersem çıldırmayın diye kısa kesiyorum! 

Dengesizlikleri nasıl anlarsınız peki? Guna’lara bakın! Örnek: bedeniniz kuru, soğuğu çok hisseden ve üşüyen birisi sürekli salata yer ve ince giyinip üşürse Vata dengeden çıkar (en basit haliyle) Vata dengeden çıkınca her şey dengeden çıkar ve yavaş yavaş semptomlar ortaya çıkar: kabızlık, gaz, sindirememe, aşırı hareket hali, odaklanamama gibi sorunlar oluşmaya başlar. Pitta dengeden çıkarsa: aşırı sert mizaç, ishale yakın sarımtrak dışkı, aşırı yemek yeme ihtiyacı gibi normalden farklı haller. Kapha dengeden çıkarsa miskinlik, sindirememek ama iştahlı olmak, içinden bir şey gelmemesi depresyona yakın bir hal ama değil gibi… fakat herkesin semptomları kendine aittir. En basiti şekli ile durum bu. 

Üç yemek tarifi: 

Pancarlı pırasa (V-P-K-) 

500 gr pırasayı iyice yıkadıktan sonra kalın parçalar halinde kesin. 

1 büyük pancarı soyun ve küçük küpler halinde doğrayın. 

1 avuç pirinç. 

1 çay kaşığı zerdeçal

1 çay kaşığı tane kimyon

Ben güveçte kısık ateşte yaptım: güvecin altına pancarları, üstüne pırasayı en üste pirinci ekledim. Yarım bardak su koydum ve kısık ateşte yaklaşık 1.5 saat pişirdim. Bittiğinde üzerine zeytinyağı ekledim. 

Tahinli patates püresi (V-P-K+) 

6 orta boy patates, kabukları soyulmuş

2 yemek kaşığı tahin

Karabiber, tuz

Patatesleri az suda haşlayın. Piştikten sonra suyunu çok az kalacak şekilde süzün ve ezerek püre haline getirin, Içine tahin, tuz ve karabiber ekleyin. Sıcak servis edin. Her dosha (japha dahil) öğlen yemeğinde yiyebilir- Kapha’lara tahin yerine az zeytinyağı ile püre yapmalarını öneririm) 

Kuru fasulyeli savoy lahana (V+P-K-)

Akşamdan kalmış, pişmiş kuru fasulye 100 gr kadar. 

Savoy lahana ince doğranmış

1 boğum zencefil

1 çay kaşığı tane kimyon 

Akşamdan kalmış kuru fasulyeyi (tabii ki bu hareket asla Ayurveda tarafından kabul görmez!) az suda haşlayıp rondodan geçirin 

Savoy lahanasını ince doğrayın 

Zencefili rendeleyin ya da ince kesin. Az susam yağında önce zencefili ısıtın, hemen ardından lahanayı içine atarak az kavurun. Kapağını kapatıp kendi buharında birazcık (ama çok az) dibi tutar gibi yapana kadar pişirin. Içine fasulyeyi atıp, az su koyun ve yaklaşık 15 dk pişirin. Istediğiniz kadar yuz ve biber ekleyin. Vata Dosha böyle bir yemeği haftada 1 kezden çok yememeli. 

Afiyet şifa olsun

N. Sine Özsoy